جعبه فرمان خودرو چیست و چه نقشی دارد دارد؟
هدایت ماشین توسط راننده و به وسیله غربیلک داخل کابین خودرو، نیازمند همکاری اجزای مختلفی از یک سیستم بزرگ است که ما آن را نمی‌بینیم. این سیستم، سیستم فرمان خودرو است؛ سیستمی‌که از سه بخش مهم غربیلک فرمان، جعبه فرمان و اهرم‌بندی تشکیل شده و در انواع فرمان مشترک است. یکی از قسمت‌های اصلی سیستم فرمان خودرو، جعبه فرمان (steering box یا steering gear box) است.
انواع مختلفی از جعبه‌های فرمان وجود دارد (طراحی‌های رک و پینیون و توپی بازگشتی) که وظیفه همه آن‌ها کنترل جهت و حرکت چرخ‌ها است؛ با اتصال دسته فرمان خودرو به آن، حرکت دسته فرمان توسط جعبه فرمان به چرخ‌ها منتقل می‌شود.
جعبه فرمان از قضیه‌ها و دنده‌ها برای کم و زیاد کردن نیروی مورد نیاز چرخش چرخ‌ها استفاده می‌کند. در واقع برای اینکه راننده به راحتی فرمان خودرو را در شرایط مختلف و مواجهه با خطرات احتمالی کنترل کند، جعبه فرمان تقلیل نیروی مورد نیاز برای چرخش چرخ‌ها را انجام می‌دهد. بنابراین، جعبه فرمان نقش خیلی مهمی در ایمنی و کارایی رانندگی اتومبیل دارد و لازم است در نگهداری و تعمیر منظم آن برای حفظ عملکرد بهینه تلاش کنیم.
در ادامه قصد داریم با انواع جعبه فرمان آشنا شویم، ساختار، اهمیت، وظایف و کاربردهای آن را بررسی کنیم.
آنچه در این مقاله مطالعه خواهیم کرد:
اجزای تشکیل دهنده جعبه فرمان خودرو
اجزای مختلف جعبه فرمان با همکاری دقیق، کنترل راحت‌تر خودرو را برای راننده ممکن می‌کنند. اجزای تشکیل‌دهنده‌این قطعه عبارتند از:
- بلبرینگ (+) پینیون
- پینیون
- فنربوش تنظیم
- شافت دنده‌ای یا دنده شانه‌ای
- میل فرمان‌های افقی
- گردگیر میل فرمان افقی (گردگیر آکاردئونی)
- سیبک‌های فرمان
- بست‌های پلاستیکی گردگیر آکاردئونی
- بست‌های فلزی گردگیر آکاردئونی و مهره تنظیم سیبک فرمان
- بوش دنده شانه‌ای خار فنری
- ضامن خار فنری
- بوش تنظیم جعبه فرمان
- لاستیک‌های ضربه‌گیر
- کرپی‌ها (بست مونتاژ)
- پوسته جعبه فرمان
- کاسه نمد پینیون
- نیدل بیرینگ
- مهره قفل‌کننده پیچ تنظیم
- پیچ تنظیم
جعبه فرمان ماشین با همه قطعات بالا در ارتباط است و با خراب شدن هر یک از آن‌ها سیستم فرمان دچار اختلال می‌شود.
وظایف جعبه فرمان خودرو
جعبه فرمان وظیفه‌های بسیار مهم و حیاتی در خودروها دارد. اصلی‌ترین وظیفه جعبه فرمان (Steering Gear Box) به شرح زیر است:
1. کنترل جهت حرکت: امکان کنترل جهت حرکت خودرو را به راننده می‌دهد. زمانی که راننده دسته فرمان را چرخاند، جعبه فرمان این حرکت را به جنبش خطی در چرخ‌ها تبدیل می‌کند. این مورد باعث می‌شود راننده راحت و ایمن در ترافیک و مواقع اضطراری ماشین را هدایت کند.
2. تقلیل نیرو: یکی از وظایف مهم جعبه فرمان تقلیل نیروی مورد نیاز برای چرخش چرخ‌ها است. بدون جعبه فرمان، نیاز است نیروی بسیار زیادی برای چرخاندن چرخ‌ها اعمال شود که بسیار مشکل و خسته‌کننده خواهد بود.
3. ایجاد کنترل انعطاف‌پذیر: جعبه فرمان به راننده امکان می‌دهد تا در مواجهه با مختلف شرایط جاده (مانند مانور در خیابان‌های پر ترافیک یا برخورد با موانع) به راحتی کنترل خودرو را تغییر دهد. این انعطاف‌پذیری در کنترل خودرو برای ایمنی و راحتی راننده بسیار حیاتی است.
وظایف کلی جعبه فرمان خودرو برای انواعی که وجود دارد یکسان هست به همین خاطر هر چقدر کیفیت جعبه فرمان خودرو بالاتر باشد هدایت و کنترل فرمان خودرو برای راننده آسان‌تر خواهد بود.
انواع جعبه فرمان خودرو
جعبه‌های فرمان خودرو به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
جعبه فرمان مکانیکی
این نوع جعبه فرمان که دارای ساده‌ترین سیستم است و در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت، افزایش و انتقال گشتاور دست راننده به چرخ‌ها را با مجموعه‌ای از چرخ‌دنده‌ها و بازوها انجام می‌دهد. در سیستم‌های فرمان مجهز به این نوع جعبه فرمان، نیروی دست راننده تنها منبع انرژی سیستم است؛ در نتیجه صرف نیروی زیاد توسط راننده برای کنترل و حرکت غربیلک ایجاد خستگی خواهد کرد.
(مثال‌های از این نوع: جعبه فرمان حلزونی انگشتی، جعبه فرمان حلزونی با دنده تاج‌خروسی، جعبه فرمان حلزونی غلتکی، جعبه فرمان ساچمه‌ای با دنده تاج‌خروسی، جعبه فرمان دنده شانه‌ای)
جعبه فرمان با توان یا نیروی کمکی
در این نوع جعبه فرمان برای زیاد کردن گشتاور دست راننده؛ نیروهای هیدرولیکی یا الکتریکی به کمک قطعات مکانیکی می‌آیند؛ بنابراین سختی و خشکی فرمان کم شده و رانندگی راحت‌تری امکان‌پذیر می‌شود.
(مثال‌های از این نوع: جعبه فرمان هیدرولیکی، جعبه فرمان الکتروهیدرولیکی، جعبه فرمان الکتریکی)
- جعبه فرمان هیدرولیک: این نوع جعبه فرمان از روغن هیدرولیک برای ایجاد نیرو و تقلیل نیرو در فرمان استفاده می‌کند. آن‌ها اغلب در خودروهای سنگین و نیاز به نیروی زیادتر برای چرخش استفاده می‌شوند.
- جعبه فرمان الکتریکی: این نوع جعبه فرمان از یک موتور الکتریکی برای ایجاد نیرو در فرمان استفاده می‌کند. آن‌ها اغلب در خودروهای هیبریدی و الکتریکی استفاده می‌شوند؛ همچنین قابلیت تنظیم سختی فرمان را فراهم می‌کنند.
هر یک از‌این انواع جعبه فرمان ویژگی‌ها، مزایا و معایب خود را دارند و انتخاب نوع مناسب، بستگی به نوع خودرو و درخواست راننده دارد.
3 تا از علت‌های خرابی جعبه فرمان پراید
جعبه فرمان هیدرولیک پراید جزو لوازم یدکی بسیار ضروری این خودرو است. محل قرارگیری جعبه فرمان هیدرولیک پراید در قسمت جلو و زیر خودرو بوده، جنس پوسته مرکزی این قطعه آلومینیومی و شکل آن مثل یک لوله است. جعبه فرمان هیدرولیک پراید از سمت چپ و راست به کمک سیبک فرمان به سگدست چرخ خودرو متصل می‌شود و از سمت میانی به فرمان خودرو متصل می‌باشد.
علت‌های خرابی جعبه فرمان هیدرولیک پراید:
- خراب شدن روغن هیدرولیک
- استفاده از قطعات نامرغوب
- استفاده از رینگ و لاستیک غیر استاندارد – به هم خوردن زاویه‌های پنج‌گانه جلوبندی
4 تا از علائم خرابی جعبه فرمان هیدرولیک پراید
علائمی که خودروی پراید با جعبه فرمان خراب ممکن است نشان دهد:
- صدای غیر عادی هنگام چرخش فرمان
- احساس لغی در جعبه فرمان
- سفت شدن و چرخش سخت غربیلک فرمان
- نشتی روغن در قسمت سیستم هیدرولیک (+) خودرو
در تولید داخل خودروهای پراید دو نوع جعبه فرمان مختلف به کار گرفته شده که آن‌ها را با عنوان جعبه فرمان مکانیکی و هیدرولیکی می‌شناسیم.
در مقایسه با گذشته، سیستم خودروها پیشرفت زیادی داشتند و بخش عمده‌ای از این تغییرات به سیستم فرمان اختصاص داشته که از حالت مکانیکی به هیدرولیکی تغییر کرده‌اند.
در فرمان هیدرولیک، راننده با استفاده از نیروی کمک به راحتی فرمان را می‌چرخاند و دور می‌زند. در این نوع جعبه فرمان روغن یک سیال است. جعبه فرمان هیدرولیک از نوع دنده شانه‌ای و پینیون است و اگر قسمت هیدرولیکی از کار بیفتند صدمه‌ای به قسمت مکانیکی نمی‌زند و در هدایت خودرو اختلالی ایجاد نمی‌کند.
جعبه فرمان هیدرولیک پراید به دو دسته ساچمه‌ای و اره‌ای تقسیم می‌شود. اجزای این نوع جعبه فرمان را روغن، شیلنگ، جک، پمپ، مخزن،شیر، تسمه و لوله‌های رفت و برگشت روغن هیدرولیک تشکیل می‌دهند.
- جعبه فرمان اره‌ای یا شانه‌ای:
خودروهای سبک اکثرا دارای جعبه فرمان اره‌ای هستند. - جعبه فرمان ساچمه‌ای:
در بیشتر ماشین‌های سنگین مثل کامیون جعبه فرمان ساچمه‌ای در دو نوع دستی و اتومات استفاده شده است.
همچنین جعبه ابزار هیدرولیک مزایای زیادی نسبت به جعبه فرمان مکانیکی دارد:
- خستگی کمتر راننده و رانندگی آسان‌تر
- کارکرد فرمان حتی در صورت قطع سیستم هیدرولیک
- حفظ تعادل و عدم انحراف خودرو هنگام عبور از موانع
- ایمنی خودرو در سرعت‌های بالا
- افزایش عمر کلیه قطعات سیستم فرمان
- بهترین قیمت جعبه فرمان پراید
با توجه به علائم خرابی جعبه فرمان پراید، اگر احساس شد جعبه فرمان خودرو دچار مشکل شده، بهتر است ابتدا به جلوبندی ساز مراجعه شود؛ چون ممکن است جک فرمان روغن‌ریزی (مطالعه مقاله «نقش کاسه نمد در جلوگیری از نشت روغن (+)») داشته باشد و در فرمان‌های غیر هیدرولیک دچار کثیفی شده باشد؛ با تمیز کردن مجدد تست شود و در صورت درست نشدن نیاز است این قطعه تعویض شود.
افزایش عمر جعبه فرمان پراید
با توجه به اینکه «پیشگیری بهتر از درمان است!» بهتر است سعی شود تا جای ممکن، عمر قطعات خودروی خود را زیاد و استهلاک آن‌ها را کم کنیم.
پیشنهادهای ساده و عمومی برای سلامت جعبه فرمان:
- تنظیم باد لاستیک‌ها
- بررسی و تعویض لاستیک‌ها در صورت ضعیف بودن عاج
- بالانس نگه داشتن چرخ‌ها
- تنظیم و گریسکاری مداوم
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
جعبه فرمان خودرو یک قسمت اصلی از سیستم فرمان خودرو است که داخل کابین خودرو نصب می‌شود و وظیفه کنترل جهت و جنبش چرخ‌ها را بر عهده دارد. دسته فرمان خودرو به جعبه فرمان متصل می‌شود و حرکت دسته فرمان توسط جعبه فرمان به حرکت چرخ‌ها تبدیل می‌شود. کاربرد اصلی جعبه فرمان ایجاد اتصال میان دسته فرمان و چرخ‌هاست تا راننده بتواند به راحتی جهت حرکت خودرو را کنترل کند.
مجموعه آرکا چرخش با بیش از دو دهه سابقه در زمینه واردات و عرضه لوازم یدکی خودرو یکی از معتبر‌ترین فروشگاه‌ها در حوزه خرید قطعات یدکی با ضمانت اصالت و سلامت فیزیکی آنهاست. برای دریافت مشاوره و خرید جعبه فرمان و سایر محصولات فروشگاه (+) با هر برندی، با شماره 09126627040 یا 33930031-021 تماس حاصل فرمایید.